سواد حرکتی و اهمیت آن در زندگی کودکان
سواد حرکتی به توانایی حرکتی و ورزشی فرد در طیف گسترده ای از فعالیت های بدنی در محیط های متعدد گفته می شود. این توانایی همراه با مهارت و اعتماد به نفس است و به سلامت کلی فرد کمک می کند.
سواد حرکتی را می توان به عنوان انگیزه، اعتماد به نفس، شایستگی جسمانی، دانش و درک مشارکت در فعالیت های بدنی برای زندگی توصیف کرد.
مزایای سواد حرکتی به سلامت جسمی محدود نمی شود. سواد حرکتی عملکرد تحصیلی، مهارت های شناختی، سلامت روان، مهارت های اجتماعی و عادات سبک زندگی سالم را بهبود می بخشد. بنابراین، همه کودکان باید بر مهارت های حرکتی اساسی تسلط داشته باشند و این سواد را توسعه دهند.
تفاوت بین فعالیت بدنی و سواد حرکتی چیست؟
سواد حرکتی بر رشد کلی کودک متمرکز است . به این معنی که این سواد فقط در مورد درک و تمرین فعالیت بدنی نیست، بلکه مربوط به دانش و درک کودک از اهمیت انجام فعالیت بدنی و مزایای ناشی از آن است.
مدارس زیادی بر سواد حرکتی، به ویژه به تربیت بدنی تأکید دارند. بیش از هر زمان دیگری، معلمان و مربیان جوانان باید بتوانند این مفهوم را در درس های خود ادغام کنند.
تعریف سواد حرکتی
تعاریف مختلفی برای سواد بدنی وجود دارد. درک تعاریف سواد حرکتی می تواند به مبارزه با چاقی دوران کودکی و افزایش بی تحرکی در بین کودکان کمک کند. اگر می خواهیم از رشد ناسالم نسل کنونی کودکان جلوگیری کنیم، باید به این مشکل رسیدگی شود.
تحقیقات همچنین نشان داده است که اگر کودکان سواد حرکتی نداشته باشند از فعالیت بدنی و ورزش کناره گیری می کنند. این موضوع می تواند آن ها را به سمت بی تحرکی بیشتر و انتخاب های ناسالم تر در طول زندگی خود هدایت کند.
افراد باید در هنگام فعالیت احساس اطمینان کنند تا بتوانند در زندگی از نظر بدنی فعال باشند. این اطمینان عمدتاً در نتیجه ی یادگیری مهارت های اصلی حرکتی و ورزشی در کودکی شکل می گیرد.
در یادگیری سواد حرکتی شرکت کننده حق انتخاب دارد و این فرصت برای کودکان فراهم می شود که بر یادگیری خود تسلط داشته باشند. همچنین مشارکت در یادگیری تشویق می شود.
رشد سواد حرکتی در کودکان
سواد حرکتی توسعه مهارت های اساسی حرکتی و ورزشی است. کودکان می توانند با اعتماد به نفس و شایستگی در طیف وسیعی از فعالیت های بدنی و موقعیت های ورزشی شرکت کنند. سواد حرکتی همچنین شامل توانایی درک آنچه در موقعیت های خاص در حال رخ دادن است و واکنش مناسب به موقعیت است.
برای کسب سواد حرکتی، کودکان باید مهارت های حرکتی و ورزشی را در چهار محیط اصلی ورزشی یاد بگیرند:
- روی زمین – اساس اکثر بازی ها، ورزش ها و فعالیت های بدنی است
- در آب – اساس تمام ورزش های آبی
- روی برف و یخ – اساس تمام ورزش های زمستانی
- در هوا – پایه ای برای ژیمناستیک، غواصی و سایر ورزش های هوایی.
- شکست در توسعه سواد حرکتی، مانع مشارکت کامل کودکان در فعالیت بدنی و ورزش می شود. توسعه سواد حرکتی در همه کودکان نیازمند تلاش مشترک والدین، سرپرستان، معلمان و مربیان ورزشی است. همچنین بسیار مهم است که متخصصان رشد کودک درک کنند که منظور از سواد حرکتی چیست و چگونه می توان آن را توسعه داد.
اگرچه کودکان بالغ می شوند و با سرعت های متفاوتی یاد می گیرند، تقریباً همه کودکان مهارت های حرکتی اساسی را در یک توالی و طی مراحل یکسان یاد می گیرند. تقریباً برای هر مهارتی، کودکان نیاز به گذراندن یک سری مراحل رشد دارند.
تعداد کمی از کودکان می توانند از مرحله خاصی بگذرند و مهارت را بیاموزند. اگرچه، برخی ممکن است در مدت زمان بسیار کوتاهی از مرحله رشد عبور کنند.
بنابراین، هدف والدین باید این باشد که به فرزندشان کمک کنند تا به سطح بالاتر مهارتی که در حال یادگیری آن هستند پیشرفت کنند نه اینکه آنها را وادار کنند تا مهارت را مانند بزرگسالان انجام دهند.
متخصصانی که با کودکان کار می کنند نیز باید با مراحل رشد یادگیری مهارت ها آشنا باشند.
رشد مهارت های مناسب حرکتی در کودکان
اطمینان از اینکه کودکان در معرض طیف کافی از مهارت های حرکتی قرار دارند برای والدین دشوار است.
گاهی اوقات، تشخیص مهارت های سواد حرکتی که کودک از هر رشته ورزشی می آموزد، کار آسانی نیست.
اطمینان از این که همه کودکان فرصت هایی برای توسعه سواد بدنی دارند، همیشه یک چالش خواهد بود. گروه هایی از کودکان هستند که شرایط مشارکت در فعالیت بدنی، تفریح و ورزش را کمتر دارند. این گروه ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- کودکان دارای معلولیت
- دختران
- کودکان مناطق محروم
والدین حق دارند از مدارس، پیش دبستانی ها و باشگاه های ورزشی بخواهند که سواد بدنی را در اولویت قرار دهند. این به این معنی است که برنامه ها به جای ورزش متمرکز بر رشد کودک باشند. علاوه بر این، برنامه های توسعه سواد حرکتی باید کودک محور باشند و از باشگاه، مدرسه و جامعه حمایت کنند.
به طور خاص، برنامه های ورزشی باید:
گنجاندن طیف گسترده ای از مهارت های حرکتی اساسی در گرم کردن، تمرینات و سرد کردن بدن
- آموزش مهارت های اساسی ورزشی به همه شرکت کنندگان بدون توجه به موقعیتی که می توانند در آن بازی کنند یا رقابت کنند.
- اطمینان حاصل کنید که کودکان به طیف وسیعی از ورزش ها دسترسی دارند و نه فقط یک رشته ی خاص
- مشارکت در سایر ورزش های مشابه برای فراهم کردن یک تجربه اولیه گسترده برای کودکان.
سواد حرکتی پایه و اساس مشارکت و عملکرد بلندمدت در حد توان فرد است. سواد حرکتی سنگ بنای مشارکت و تعالی در فعالیت بدنی و ورزش است.
نمونه مهارت های حرکتی و بدنی شامل موارد زیر می شود:
- پیاده روی
- دویدن
- تعادل
- اسکیت/اسکی
- پریدن
- شنا كردن
- دوچرخه سواری
برای داشتن کودکانی سالم و فعال در یک جامعه، همه كودكان باید مهارت های ورزشی و حركتي را کسب کرده و با اصول این مهارت ها آشنا شوند. امروزه چاقی و كاهش فعالیت بدنی در كودكان به عنوان تهدیدی جدی در سلامت آینده آن ها مطرح شده است.
سواد حرکتی مهارتهای اساسی حرکتی و ورزشی است كه به کودک اجازه مي دهد تا با انگيزه، اعتماد به نفس و كنترل در طیف وسيعي از فعالیت های بدنی و شرايط ورزشي حركت كند و در برابر شرایط محیطی موجود واكنش مناسب را نشان دهند.
بر اساس نتایج تحقیقات مختلف به عمل آمده، بدون توسعه سواد حركتي، كودكان و نوجوانان در زمان های اوقات فراغت از فعالیت های بدني دور مي شوند و سرگرمي ها و بازی های غيرفعال را انتخاب مي كنند.
اغلب بچه ها می گویند که از فعالیت بدنی و ورزشی اجتناب می کنند زیرا مهارت کافی در این زمینه ندارند. بر عکس كودكانی كه مهارت های حرکتی و جسماني دارند، بیشتر در فعالت های ورزشی و حرکتی شرکت می کنند و اینگونه مهارتهایشان بیشتر تقویت می شود.
اما كودكاني كه از توانايي و مهارت كمتری برخوردار هستند، فرصت کمتری برای اصلاح و توسعه مهارت های خود دارند و به خاطر شكست و عدم موفقيت از تلاش دست بر می دارند.
در نتیجه انگیزه و اعتماد به نفس آن ها كاهش مي يابد. برای توسعه سواد حركتی همه افراد از جمله والدین، مديران وپرسنل مدرسه، انجمن های ورزشی، مديران باشگاه ها و همه افراد درگير در سيستم ورزشی باید با هم همکاری کنند.
معلمان و آموزگاران مدارس به خصوص نقش مهمی در توسعه ی مهارت های ورزشی و سواد حرکتی ایفا می کنند.
بازه سني 9-6 سال برای پسران و 8-6 سال برای دختران مرحله ای مهم برای یادگیری مهارت های بنیادین و توسعه سواد حرکتی در آنان است.
توسعه مهارت ها در این بازده سنی بهتر است در یک محيط امن و بدن استفاده از طرح های چالش برانگيز صورت گيرد.
هدف از اين مرحله تمرین مهارت های حرکتی بنیادی قبل از مهارت های ویژه ی رشته های ورزشی مختلف است.
تشويق در مشاركت از اصول مهمی است که در فعالیت های ورزشی و بدنی باید مد نظر قرار داد.
مهارت های حرکتی بنیادین شامل
- چابکی
- تعادل
- هماهنگی
- و سرعت می باشند.
اگر كودكان در یک رشته ی ورزشی خاص فعالیت می کنند، مشاركت آن ها یک یا دو بار در هفته توصیه می شود. اما شركت در ورزش های دیگربرای توسعه ی مهارتهای چندگانه ضروری است
کودکانتان را هر روز تشویق به شرکت در بازی هایی با دوستانشان بکنید که مهارت های حرکتی آن ها را تقویت می کند. حضور پدر و مادر و معلم در برنامه های تربیت بدنی مدرسه به عنوان حامی بسیار به کودکان انگیزه می دهد.
برنامه هايی كه معلمان می توانند در جهت توسعه سواد حرکتی اجرا کنند:
- فعالیت در رشته های پایه از جمله ژیمناستک، دو، شنا و دوچرخه سواری.
- فعالیت های ماجراجويانه مثل ساخت پناهگاه، بستن طناب یا خواندن قطب نما: اين برنامه ها با توجه خلاقیت معلم مي تواند صورت گیرد. بهتر است این فعالیت ها در فضای باز و مفرح مانند پارک و فضاهای طبیعی انجام پذیرد.
- فعالیت های رقابتی: فعالیت هایی که به منظور رقابت بین فرد، گروه یا تیم با دیگران صورت می گیرد.
- ورزش صبحگاهی: ان کار می تواند همراه با موزیک و با همراهی معلم و مربی باشد.
- بازی برای یادگیری
- فعالیت در منطقه ی باز: بسیاری از مدارس ابتدایی حیاط و فضای کوچکی دارند و به همین دلیل دانش آموزان در زنگ استراحت و یا ورزش دچار آسیب هایی می شوند. میتوان از فضاهای باز مجاور مدرسه برای بازی و تمرین فعالیت های حرکتی استفاده کرد و احتمال حوادث را نیز کاهش داد.
برای توسعه و سنجش میزان سلامتی دانش آموزان، طرح ارزیابی سواد حرکتی دانش آموزان از طرف سازمان آموزش و پرورش ارائه شده است. این طرح در سامانه ثبت نام پادا ( پرونده الکترونیکی دانش آموزان) اجرا می شود.
سامانه پادا به نشانی pada.medu.ir یک سامانه اینترنتی طراحی شده برای دانش آموزان است که در روزهای کرونایی سال 1399 افتتاح شد.
دانش آموزان مدارس با استفاده از نام کاربری و رمز عبور می توانند وارد سامانه پادا شوند. سامانه پادا یک سایت جامع برای پرونده دانش آموزی و دریافت کارنامه های تحصیلی است.
برای سنجش سواد حرکتی دانش آموزان، بخشی به نام بخش ارزیابی سواد حرکتی در سامانه پادا طراحی شده است. در این بخش پرسشنامه ای قرار داده شده است که در آن سوالاتی مثل عادات غذایی، میزان فعالیت بدنی و ساعت خواب از دانش آموزان پرسیده می شود و دانش آموزان خودشان باید این پرسشنامه را تکمیل کنند.
تمامی دانش آموزان با استفاده از کد دانش آموزی خود باید وارد سایت به نشانی pada.medu.ir شده و سپس فرم ارزیابی سواد حرکتی را تکمیل کنند. دانش آموزان می توانند کد دانش آموزی خود را از مدیر مدرسه دریافت کنند.
نحوه تکمیل فرم ارزیابی سواد حرکتی دانش آموزان در سایت پادا
سوالات ارزیابی سواد حرکتی
سوالات در دو دسته ی عمومی و اختصاصی قرار داده شده اند و دانش آموزان می توانند قبل از اینکه وارد سامانه شوند ، ابتدا این اطلاعات را مطالعه نمایند.
سوالات عمومی ارزیابی سواد حرکتی
روز، ماه و سال تولد
مقطع تحصیلی / نام مدرسه
شهر / استان / منطقه
قد و وزن دانش آموز
سوالات تخصصی در پرسشنامه ارزیابی سواد حرکتی دانش آموزان ارائه شده اند. اکثر سوالات در مورد شدت فعالیت های بدنی دانش آموز در طول یک روز و یک هفته هستند.
سوالات تخصصی ارزیابی سواد حرکتی
در 7 روز گذشته چند روز فعالیت شدید بدنی داشته اید؟
در 7 روز گذشته چند روز فعالیت متوسط بدنی داشته اید؟
در 7 روز گذشته چند روز حداقل 10 دقیقه بطور مداوم را بطور میانگین چه مدت بی تحرک بوده اید؟
دانش آموز شب ها چه ساعتی می خوابد؟
هدف از این طرح ارزیابی میزان تحرک و فعالیتهای بدنی دانش آموزان است. هدف اصلی در این طرح توسعه ی سواد حرکتی در کودکان و والدین است. بر اساس نتایج حاصل از این طرح، تصمیمات و اقدامات لازم در جهت بهبود و گسترش فعالیت های بدنی و ورزشی کودکان اتخاذ خواهد شد.
Arabic
Chinese (Simplified)
English
French
German
Italian
Persian
Portuguese
Russian
Spanish